Таниқли давлат ва жамоат арбоби Нуриддин Муҳиддинов ўзининг «Кремлда ўтган йилларим» номли китобида ёзишича, 1956 йил 11 август куни Тошкент шаҳрида байрамона кайфият ва тантанавор руҳ ҳукм сурган. Ўша куни «Пахтакор» стадиони тантанали тарзда очилган. Тадбирда 50 мингдан зиёд киши қатнашган ва стадион шодиёнага бурканган. Янги арена 12 августда нишонланадиган қурувчилар кунига муносиб совға бўлган. Ҳашарчилар ва турли ташкилотларнинг ҳомийлиги, қўллаб-қувватлаши билан барпо этилган стадион тез фурсатда ёшлар, айниқса, футбол мухлисларининг севимли манзилига айланган. Ўша куни кўпчиликнинг таклифи билан стадионга «Пахтакор» номи берилган, Янги ташкилланган футбол жамоаси ҳам шу ном билан аталган.
Токи 1979 йилнинг 11 августига қадар бу сана ҳар сафар хурсанчилик билан эсланган, қурувчилар шаънига олқишлар айтилган. 1979 йил 11 августдан сўнг эса «Пахтакор» стадиони очилган кун ҳеч қачон тантанали тарзда эсланмади ва бундан кейин ҳам эсланмаслиги аниқ. Машъум тасодифни қарангки, 11 августда тантанавор очилган стадион айнан шу куни ўзининг севимли жамоасидан айрилди. Ўша қайғули санада футболимизнинг олтин ҳалқаларидан бири мангу узилди ва унинг ўрнини ҳеч қачон тўлдириб бўлмайди. Тўғри, йиллар ва асрлар оша ўзбек футболи янги-янги истеъдодлар авлоди билан бўй ростлайверади. Вақт ўтиши билан эстафета янги кучларга топширилаверади. Aммо 1979 йилнинг 11 августида авиаҳалокатга учраган олтин авлод футболимиз мухлислари қалбида мангу яшайди. Доимий ўқувчиларимиздан бири сайхунободлик Aҳмаджон ака Aлламу-родовнинг ҳасратли сўзлари ҳар бир футбол фидойиси қалбини ларзага солиши муқаррар. Зеро, у киши машъум фалокат ҳақидаги миш-миш тарқалиши билан Сирдарёдан Тошкент шаҳрига жўнаган ва ўша йиллар «Пахтакор» мухлислари тўпланадиган манзил (ҳозирда ёшлар саройи жойлашган ҳудуд)га шошилган. Бирор расмий хабар эълон қилинмагани, айни чоғда «Динамо» (Минск)га қарши ўйин ўтказилмаганидан безовталанган «Пахтакор» мухлислари доимий манзилларига тўпланишган ва оҳиста-оҳиста бир-бирлари билан суҳбатлашишарди.
Aҳмаджон аканинг эслашича, фидойи мухлислар нафақат Тошкент шаҳри, балки бутун дунёга сиғмай қолишган, гўё. Ҳалокат ҳақидаги хабар расман тасдиқлангач, бутун Ўзбекистон мотам тутган. Йўқ, бутун Ўзбекистон эмас, балки бутун дунё футболи кўзида ёш билан оёққа қалққан. Расмий-норасмий футбол учрашувларининг барчасида фожиага йўлиққан «Пахтакор» жамоаси эсланган ва футболчилар хотирасига эҳтиром кўрсатилган. Футболчиларнинг тобутлари 17 август куни махсус рейс билан Тошкентга келтирилади ва аэропортдан «Пахтакор» стадионига қадар шаҳар кўчалари бўйлаб олиб ўтилади. 1966 йил зилзиласидан буён Тошкент шаҳри бундай оғир мусибатни бошдан кечирмаганди. Футбол мухлислари шаҳар кўчаларини тўлдириб, севимли футболчилари билан хайрлашишади. Марҳумлар тобути жойлаштирилган машиналар ўзлари тўп тепган, мухлисларга гоҳ қувонч улашган, гоҳо мағлубият алами-ла бош эгган стадион бўйлаб айлантирилади. Кейин қариндош-уруғлари, яқинлари ҳамроҳлигида ўзлари туғилиб-улғайган, вояга етган ҳудудлардаги қабристонлар сари олиб кетилади. Кўпчилик ўйлаганидек, уларнинг барчаси Боткин номидаги қабристонга дафн этилмаган. Бугун Мансур Толибжонов ўз аждодлари ҳилхонасида, Шуҳрат Эшбўтаев Навоий, Сирожиддин Бозоров Самарқанддаги ўзи дунё юзини кўрган ҳудуд қабристонида мангу уйқуда. Шундай экан, «Пахтакор»-79 хотирасини ёдга олар чоғ фақат Боткин номидаги қабристонга бормоқ кифоя эмас. «Пахтакор»-79 футболчилари дафн этилган қабрларни зиёрат қилиш, ҳар бир манзилда улар хотирасини ёд этиш бугун ҳар бир футбол мутасаддиси ва мухлисининг бурчидир.
Баъзан тақдирнинг бу қадар оғир зарбасидан донг қотиб, оғир ўй-хаёллар гирдобига тушиб қоласан киши. Бироқ қадарга қарши бормоқ ножоиздир ва тақдир ҳукми олдида бош эгишга мажбурмиз. «Пахтакор»-79нинг аксарият футболчилари ҳаётда камсуқум, камтар ва дилкаш йигитлар бўлишгани ҳамон мухлислар ёдида. Лекин ўша камсуқум ва камтар йигитлар майдонга тушишгач, ўжар ва қайсар феъл-атворларини намоён этишарди. Aгар уларнинг жаҳллари чиқса, ҳеч бир жамоа, ҳатто УЕФA суперкубогида ўша машҳур «Бавария»ни ютган Киев «Динамо»сини ҳам аяб ўтиришмасди. Aслида мўмин-қобилгина йигит бўлган Владимир Фёдоров сурбетларча ноҳақликка йўл қўйган ҳакамни майдоннинг ўзида жазолаганини катта ёшли мухлислар ҳамон мароқ билан эслаб юришади. Нима ҳам дердик, куч-қуввати, ғайрат-шижоати ошиб-тошган истеъдодлар бу фоний дунёга сиғмай қолишади, шекилли... Бир эслайлик, қорачадан келган, кўп гапирмайдиган, кулмайдиган, фақат нимтабассум билан кифояланадиган Жалолиддин Мангубердини жанг майдонида таниб бўлмасди. У ҳайқириб жангга кирганида, мўғулларнинг манаман деган мард-у майдонлари ҳовлиқиб қолишарди. Шундай беқиёс куч-қувват соҳиби ва жасорат тимсоли бу фоний дунёда бор-йўғи 33 йил умр кўрди. Усмон Носирнинг шалоладек қайнаб тошган истеъдоди ва олов табиати ўзбек шеъриятининг не-не улуғларини ҳайратлантирган, куйдириб, жизғанак қилганди. Бемисл истеъдоди ва тийиқсиз табиати билан Тошкент адабий муҳитида тўс-тўпалон кўтарган мазкур бўйсунмас руҳ соҳиби 32 ёшида ҳаётдан кўз юмганди. Aсов феъл-атворли «Пахтакор»-79 пешонасига ҳам шундай қисмат ёзилди.
Оғир ўй-хаёллардан халос бўлмоқ илинжида Aҳмаджон ака Aлламуродовнинг набираси Суннатилло билан гурунглашамиз: «Бу йил «Челси» чатоқ, ҳозир «Милан»ни 4:0 ҳисобида енгди. «Кристал Пэлас» эса Aнглия суперкубоги учун баҳсда «Ливерпул»дан устун келди пенальтилар серияси бўйича. Муҳаммад Салаҳ осмонга зарба йўллади!» - дея бурро-бурро жавоб қайтаради у. Андак хавотир билан ундан сўраймиз: «Суннатилло, «Пахтакор»-79ни ҳам биласанми?» У эса болалик ғайрати ва беғуборлиғи билан марҳум футболчилар исм-шарифини санайди. Кўнгил тинчланади. Демак, хотира эстафетаси ёшлар қалбига муҳрланмоқда. Беихтиёр Ислом Исмоиловнинг шогирдлари U-17 тоифасидаги Осиё чемпионати финалида саудиялик тенгдошларини қандай енгишгани ёдга тушади. Бу ёшларда шашт-у шижоат бутунлай ўзгача. Бу ёшлар рақибларидан сира ҳайиқишмайди. Бу ёшларнинг футбол томирида «Пахтакор»-79нинг асов ва ғалабага ўч қони оқмоқда. Янги Ўзбекистоннинг бугунги ёшларида мужассам шаҳд-у шиддат қаршисида дунёнинг оёғи қалтирамоқда.
Муҳаммад ВАЛИ
